کشور مراکش بیش از آنکه دارای صنعت تولید فیلم باشد لوکیشنی محبوب برای فیلمسازان خارجی به ویژه هالیوودی‌هاست که بخش‌هایی از آثار خود را در این کشور آفریقایی ضبط کنند.
مراکش یا مغرب کشوری است در شمال غربی آفریقا که ساحلی طولانی با اقیانوس اطلس دارد و از شمال به جبل‌الطارق و دریای مدیترانه می‌رسد. کشور مراکش از سوی شرق با کشور الجزایر، از غرب با اقیانوس اطلس، از جنوب با کشور موریتانی و از شمال با دریای مدیترانه همسایه است. پایتخت مراکش شهر رباط است. در این مقاله سعی داریم با سینمای این کشور آفریقایی آشنا شویم.
سینمای مراکش اوج و فرود زیادی را پشت سر گذاشته است که یکی از دلایل آن وضعیت حکومت و برسر کار آمدن دولت های مختلف و جنگ هاست. از سال ۱۹۱۲ تا ۱۹۵۶ فرانسوی ها این کشور آفریقایی را زیر سلطه خود داشتند و قوانین و سانسور خاصی را برای سینما وضع کرده بودند. این قوانین تا سال های ۱۹۷۰ وجود داشت به طوری که تولید داخلی بسیار کم بود. از این لحاظ مراکش در مقایسه با کشورهای فرانسوی زبان (فرانکوفن) در آن سال ها تولیدات اندکی در زمینه سینما داشت و بدین ترتیب عرصه رقابتی خوبی برای فیلم های واراداتی بود. البته در سال های اخیر سیاست های فرهنگی مراکش تغییر کرده و به ویژه با تاسیس جشنواره بین المللی فیلم مراکش یک گام مثبت برداشته شده و این روزها سینمای مراکش صنعتی شکوفاست که در جشنواره های عربی، آفریقای یا غربی برنده جوایز ریز و درشتی می شود.
پیدایش سینما در مراکش
سینما در مراکش قدمت طولانی دارد و تاریخ آن به یک قرن پیش برمی‌گردد، اما به طور مشخص نمی توان گفت در چه سالی سینما وارد کشور مراکش شد.
در سال ۱۸۹۶ «شوالیه بربر» توسط ژول ایتن ماری در مراکش ساخته شد. همچنین در خلال سال های ۱۸۹۵ تا ۱۹۰۵ کمپانی لومییر حدود ۱۸۰۰ فیلم تولید کرد که برادران لومییر ۶۰ تا از این فیلم های کوتاه را در شمال آفریقا ساختند و تنها فیلمی که در مراکش به تولید رسید به کارگردانی لوئی لومییر و به نام «شبان بزهای مراکشی» در سال ۱۸۹۷ بود.
با احتساب مقدمه‌ای که بدان اشاره شد می توان سینمای مراکش را به سه دوره تقسیم کرد:
دوره نخست از سال ۱۸۹۷ و جنگ جهانی اول که این دوره بیشتر فیلم مستند تولید می شد.
دوره دوم سینمای تحت استعمار و سینمای پروپاگاندا است که باعث افتتاح کمپانی های تجاری در پایتخت مراکش شد. حدود ۳۵ فیلم در این دوره ساخته شد که این فیلم ها هویت فرانسوی داشتند. گویی در آن سال ها کشورهای شمال آفریقا در فضا و بدون تاریخ و فرهنگ شناور بودند و فرهنگ بومی از این فیلم ها حذف شده بود. در این دوره سینمای مراکش پیشرفت چندانی نداشت.
از سال ۱۸۹۷ تا ۱۹۴۴ مراکش لوکیشن فیلمهای خارجی بی‌شماری بود که بیشتر در منطقه وَرزازات فیلمبرداری می‌شدند. در این دوران استودیوهایی در شهر کازابلانکا در سال ۱۹۳۹ و در رباط در سال ۱۹۴۴ ساخته شدند. «اتللو»ی اورسن ولز در سال ۱۹۵۲ در مراکش فیلمبرداری شد. در این دوره بسیاری از فیلم‌ها متاثر از تولیدات مصری بودند مانند فیلم «پسر نفرین شده» ساخته محمد اسوفور که در سال ۱۹۵۸ به تولید رسید. سال ۱۹۴۴ مرکز سینماتوگراف مراکش (CCM) تاسیس شد.
دوره سوم در حقیقت دوران سینمای مستقل مراکش است البته این استقلال واقعی تا سال ۱۹۶۸ اتفاق نیفتاد. محمد عبدالرحمان تازی نویسنده و کارگردان مراکشی راه را برای سینمای مستقل مراکش هموار کرد. محمد عبدالرحمان تازی فیلمساز مهم این دوران بود که همراه فیلمسازانی چون مومن سمیحی (ردها ۱۹۷۰)، حبیب بنانی (Wechma-۱۹۷۰)، سهیل بنبارکا (هزار و یک دست ۱۹۷۲)، جلال فرهرتی (عروسک های روسو-۱۹۸۱)، محمد راغب (آرایشگر همسایه فقیر-۱۹۸۲) به سینمای مراکش شان و اعتبار بخشیدند.
نقطه عطف دوران معاصر سینمای مراکش روی آوردن هرچه بیشتر فیلمسازان خارجی به مراکش برای فیلمبرداری آثارشان است. در منطقه وَرزازات استودیوهایی جدیدی ساخته شده که کارگر ارزان و آب و هوای خوب ریسک مختل شدن فیلمبرداری را کم می کند.
بااینکه مردم این کشور خواهان و طرفدار تولیدات داخلی خودشان هستند ولی فیلم های مراکش خارج از مرزها چندان شهرت عالم گیری ندارنددر چند سال اخیر فیلمسازانی که در مراکش به شهرت رسیده اند بیشتر از تماشای آثار فیلمسازان جهان آموزش دیده اند. کارگردان هایی مانند نبیل عیوش، فوزی بن السعیدی، نرجس نجار، نورالدین لخمری، لیلا مراکشی از فیلمسازانی هستند که در سال های ۲۰۰۰ به این سو در مراکش فیلم های خوبی ساخته اند.
در مورد جشنواره هایی که در مراکش برگزار می شود باید گفت سال ۱۹۸۲ اولین جشنواره ملی در شهر رباط برگزار شد. در سال ۲۰۰۱ اولین جشنواره بین المللی فیلم مراکش (FIFM) با مساعدت محمد ششم پادشاه مراکش برپا شد؛ پادشاهی که عاشق سینماست و از سال ۱۹۹۹ به شدت صنعت سینمای کشورش را حمایت می کند. جشنواره فیلم مراکش هر سال در ماه دسامبر برگزار می شود.
